Insanın Dört Zindanı

İnsan ilk zindanından, “Doğa” (Naturalizm) zindanından, bilincini, irade ve yaratıcılığını, Doğa’yı tanımakla yani bilimle kurtarabilir ve elde edebilir. İkinci zindan olan “Historizm” zindanından Tarih Felsefesini ve Tarihsel determinizmin nasıl yönlendirileceğini kavramakla Tarih bilimi ile kurtulabilir. Üçüncü zindanından “Sosyolojizm”den Toplumsal Düzen zindanından da bireyler yine bilim ile kurtulabilir, ve kendi toplumsal düzenlerinin kurucusu olabilirler. Dördüncü zindan, zindanların en kötüsüdür, insan bu zindanda tutsakların en acizi durumundadır. Bu zindan “Kendimdir”. Kolayca ele geçirilemeyen bu korkunç dördüncü zindandan, insan aşk gücü ile kurtulabilir. Aşk, akıl ve mantığın ötesinde, bizi kendimize başkaldırmaya ve kendimizi (nefs-i emmare) yadsımaya çağırır. Gereğinde bir ülkü veya başkası uğruna fedakarlık etmeye çağırır. Bu insan olma sürecinin en üst aşamasıdır.