Üç Ana Akım

Salmatya’nın, tezi özetle şu tahlile dayanıyor: Batı kolonyalizmi İslam dünyasına nüfuz edene dek, İslam ülkelerinde Batılı türde aydınlar yoktu. Batı’nın İslam dünyasına nüfuz etmesiyle birlikte Batı ideolojisi de tüm akımlarıyla birlikte girdi. İslam ülkelerinde Batılı anlamada bir intelligentsia yani aydın bir andınlar zümresi oluştu. Bunlar, Batıcı fikirlerin taşıyıcıları ve savunucuları durumundaydılar. Buna karşılık, toplumun geleneksel yapısı ve geleneksel aydınları olan din adamları varlıklarını sürdürdüler. Böylece, İslam toplumlarında tarihsel anlamda bir yarılma meydana geldi. İslam ülkelerinin intelligentsia’sı geleneksel aydınları ve Batı nüfuzuyla otaya çıkmış yeni aydın zümre biçiminde ikiye bölündü. İran’da bugün süren iç çalkantılar ve karmaşanının, yakın tarihteki devrimci mücadelelerdeki birleşme ve parçalanmaların tarihsel ideolojik çerçevesi budur. S.31