Sen uzakta uyurken geceyi terleyen benim! Bir gün daha azaldım, biraz daha mutluyum. Gecenin tannanıyla göğsüme oturan demir Gayrı meşru bir soluk doğuruyor canımda Kusursuz karanlığım sen sesinde susarak Gözü dönmüş bir karşılık bakınıyor kendine Karanlığın içinde, sen umarsız uyurken Her tanımım bir ölümü tamamlıyor burada Dokunduysak bu oysa kahır çoğaltmak için değil kendimizin çölünü sulamak içindi biraz bir gün daha çoğalmak, belki yorgun ve deli azaltırdı yükünü göğsümdeki demirin !

ah, ne çok varşeyler ortasındasın niyeler, niçinler, nasılar... kolların şehre homurdanmıyor homurdandığı onca şey arasından unutmaktan müebbet dönüşmek yemişsin şehrin banklarına çakılıp ağlamışsın öyleler, çünküler, böyleler...

Mânevî yapıyı inkar edenler veya gereğinden fazla darlaştıranlar birgün materyalizme saplanma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaklardır. Aynı şekilde, islâmın toplum düzeni ve fert yaşayışı için buyurduğu kurallara uymayanlar veya bunları, kendilerinin bâtın adamı olduğu iddiası veya islâmın büyüklerinden birine bağlılıkları bahanesiyle inkâr edenler de bir vakitler bâtınîlerin düştüğü vartaya düşmekten kurtulamayacaklardır. Ruhumuzu bu iki aşırılıktan, sapmadan korumaya çalışmamız, dengeli bir gidiş sahibi olarak ruhun ve maddenin dışın ve için, toplumun ve kişinin hakkını verme prensibine sımsıkı sarılmamız, doğru yoldan ayrılmamamız için şarttır.

Gazâlî; "Allah rızası dışında bir maksatla ilim aramaya koyulduk; fakat ilmin kendisi, Allah rızası dışında bir maksada alet olmadı." diyor.

Kendimin peşindeyim. Kendimin, yani hakikatin. Hakikatimin. Tüm güçlü ve zayıf taraflarımla kendimin. Yoldaşsız bir yolda. Tek kişilik bir yolda. Herkes gibi. Yalnız. Yürüyorsam düşe kalka, bil ki ısrarımdan. Evet, kendimde ısrar ediyorum. Yolumda. Israr etmek zorundayım. O hâlde, sen ey küçük çocuk, gülme, çaresizim. Yaralıyım. Kendimle aramdaki mesafeyi kapatmak zorundayım. Büyüklerim gibi. Büyüklerin gibi. Efendimiz gibi. Ölmek zorundayım. Bir an önce. Ölmeden önce. * * * Duydukların, bir yanlış anlamanın sonucu. Yanlış ve eksik bir anlayışın... "Başkalarının günahıyla aziz olamazsın!" der Çehov. Kendi re'yini kullanacaksın demek ki. Ve kendi rüyetine dayanacaksın. Güvenme o halde başkalarının düşlerine. Kendi düşünle amel et. Seni sana gösterebilecek bir düşle. Kimbilir, belki de bir tek düşle. Duymadın mı, "önce mücahede, sonra müşahede" buyurur şeyh-i ekber. Kavga etmedikçe kendini tanıyamazsın! Kendini karşına almadıkça... Kendini, yani tüm dünyayı. * * * Tevbe edebileceğin günahların varsa, ne mutlu sana! Kendisinden dönebileceğin, vazgeçebileceğin, yaptığına pişman olacağın günahların.... ama senin günahların... sana mahsus günahların... Yapamayacağını zannettiklerin ama yaptıkların... Tevbe etmek demek, ayağa kalkmak demek. Her düşüşünde yeniden kalkmak. Düşüşlerin yolda oluşunun alâmeti. Düşe kalka yürüyüşünün. İnsan oluşunun. Düşmekten korkmamalısın. Korkacaksan, ayağa kalkamamaktan kork! Düşersen, ayağa kalkmaktan kaçınma! Düş, ama her defasında yeniden kalk ve yola devam et! Günahların da senin, tevbelerin de. Düşüşlerinle kemâle ereceksin, ve günahlarından dönüşlerinle... Noksanlarınla, eksiklerinle, yetersizliklerinle âlemin kemâline katkıda bulunacaksın. Noksan olmasaydın, âlem noksan olurdu, senden, senin eksiklerinden, noksanlarından, yetersizliklerinden mahrum kalırdı. Düşmeden kalkamazsın. Günah işlemedikçe tevbe edemezsin. Sözün özü, bağışlamadıkça bağışlanamazsın. * * * Musil'in şu sözünü hatırla: — "Herkesin, yaptığı işlerde masum olduğu ikinci bir vatanı vardır." Haklılaştırmadan, kendini temize çıkarmadan içinde rahat edemeyeceğin yapma(cık) adaları boşver de sen içinde yanmaktan gocunmayacağın öz vatanında ikamet etmeyi sürdür. Cehennenminde. Kendi ateşinde. Kendi günahların sebebiyle. Kendin için. Masumiyet senin kârın değil. Sen insansın. Kimi zaman bir cîfeyi ellermiş gibi hissetsen de kendini, kendini kavrama çabasından aslâ vazgeçme! Kendini bütünüyle kavramak zorundasın. Bütünüyle, yani bütün günahlarınla... Seni, hakkını verdiğin takdirde kemâle erdirecek olan günahlarınla... Hak ehline, "İşte insan!" dedirtecek günahlarınla... * * * Bil ki ben hakikatim ey talib! İnsanım çünkü!

Sana öğüdüm şudur ki,son pişmanlık fayda etmez. Gözün erkenden açılsın. Ecel gizlidir ve yaşam kısadır, insanın burada,ebedi bir mutluluğu kazanma yönündeki çabalarından başka değerli bir şeyi yoktur.

Kafes kalkık. Camın ötesi Boğaziçi. Odanın üstünde rüzgâr saçakları, su borularını birbirine katıyor. Siyah bulut yığınları bir karanlık akıntısı gibi havadan geçiyorlar; barut renginde sular azgın azgın akıyor; karşı yakanın zarif kıvrıntıları, nemli ve kurşunî bir duman içinde hayal meyal seçiliyor. Kızın gözleri ve kulakları bunları takip ediyor, fakat kafası başka yerde.

Yeni Müslüman olanlara, "Sarık Paha" vermek Selçuk töresiydi. Bu sebeple Mavro'nun omzunda çifte kılıç, kuşağında çifte hançer, kendi yayının yanında bir Moğol yayı, bir de büyücek çıkın vardı. Başta Nurettin Voyvoda olmak üzere, İnönü Ahileri, Osman Bey, Gündüz Bey, Orhan Bey, Bayhoca güçlerince ayrı ayrı armağanlar vermişlerdi. ../.. Kel Derviş büsbütün azıtıp diz çökmüştü. Önüne bir küçük bohça bıraktı: -Gelinimiz Bala Hatun'un "Sarık Pahası"dır efendim, "Azımızı çoğa tutsun, Mavro Aga’mız" dedi. Mavro, önce şaka sanmıştı. Açıp içindekileri ateşe kaldırınca sevinçten soluğu kesildi. Gerçekten, bohçada, bir şal kuşak, dışa giyilecek, ak ipekten uzun kollu bir gömlek, bir çift çorap, bir tiftik eldiven, birkaç işlemeli yağlık vardı. Neyapacağını şaşıran Mavro, hemen iki dizi üstüne gelmişti. Yutkunuyordu: - Sağ olsun, Bala Hatun'umuz... Sağ olsun! Canım kurban yoluna... Derviş çömezleri, el çırptılar: - Uğurun açık ola yiğit! Çok yaşa... Mavro yardım arayarak Kerim'in yüzüne baktı. öteki nöbetçiler "N'oluyor" diye koşmuşlardı. Bayhoca, "Görelim yahu" dedi, birazı "Giyinsin de öyle görünsün" diye güldü. Mavro yutkundu. Gerçekten duygulanmıştı. Âdem Ejderhası Pir Elvan elini kaldırıp gülüşenleri susturdu: - "Sarık Paha'lar yağmakta ya, yağmur gibi... Hay anan öle, kötü Kel... Töresince şartlandı mı bunun İslâm'a girmesi? Kel Derviş hopladı: - Essah... Aman Mavro!.. Aman din kardaşım... Aldırırız elimizden sarık pahaları... Yanarız kıyamete kadar... Gel aman... Mavro'nun ellerine yapıştı. Dediğimi deyiver bi solukta... Aman berbatlık elvermeden, hoplayalım bu berzahı kardaaaaş... "Tanrı'dan başka Tanrı yoktur, Muhammet onun elçisidir" dedirtti!.. İslâm'ın şartını, inançlarını tekrarlattı. Sonunda parmağını göğe kaldırdı: - Kulağını ver, can kulağını... Beni sağlam işit... İslâm'a giren, Tanrı'yı her yerde var göre... Peygamberden gayet utana... Halka karşı edepsiz olmaya sakın... Töresiz iş tutmaya hiç... Kendinden büyüğe kasıntılı olmaya... Küçüğe kıyıcı olmaya... Sözünde, yemininde dura sımsıkı... Kimselere haset etmeye... Doğru söze "Evet" diye... Ayıp görse gerilip örte, kendi günahlarını bilip... Çünkü, yere güç yetmez, göğe el vermez. Tamamsın, Kara Vasil'in Mavro kardaşım, var yürü... Bundan böyle cennetliksin, çünkü sana kör şeytan girişebilemez!

Mustafa Kemal Şam’a 5 Şubat 1905’te tayin edilmişti. Hemen gitmeli idi. Deniz yolu ile Beyrut’a varınca arkadaşları ile buluştu. Beyrut, İstanbul gibi, İzmir ve Selânik gibi, Hristiyan ve yabancılı olduğu için yaşanabilecek dört Osmanlı şehrinden biri idi. Tanzimat’tan beri Hristiyanlar şeriatçı idare baskısından kurtulduklarından tam batıkâri ömür sürüyorlardı. Şam’da otuzuncu süvari alayına verilen Mustafa Kemal görevinde ve hizmetlerinde rahattı. Daima güzel giyindiği üniforması içinde gururlu ve şerefli idi. Askerine örnek bir eğitim veriyordu. Ancak Şam taassubun hükmü altındaki bütün Şark şehirleri gibi, bir hayat zindanıdır. İnsan işinden çıkınca, birkaç kişi ile buluşup içmekten başka bir şey yapamaz. Mustafa Kemal de askerliğini kıtasında bırakıp evine doğru yola çıkınca, akşam ezanı ile beraber sönen, tünenmiş kümesler hüznü bağlayan şehir, ışıksız, sessiz, gurbetin bütün acılarını duyuran bir hapise dönmüştür. Bu ölü toplumu dürtmek, sarsmak, parçalamak, evleri boşaltmak, sokakları şarkılar, gülüşler ve şenlikler içine boğmak ister. Kalebent toplumun zindanından omuzları üstüne çöken baskıdan silinmek ister. Bir akşam yine evine dönüyordu. Bir sokaktan geçerken kulağına mızıka sesi geldi. Ses gelen tarafa doğru yürüdü. Bu, pencereleri kâğıtla kapanmış bir kahve idi. Kapısını hafifçe araladı. Hicaz demiryolunda çalışan İtalyan işçileri, karıları ve kızları ile mandolin çalıyorlar, türkü söylüyorlar, şarap içiyorlar ve oynuyorlardı. Hepsi işçi kılığında idiler. Derin bir iç çekişi ile baktı. Hayat, bu kâğıtla örtülü pencerelerin arkasında, lâmba isi ve tütün dumanı arasından güç seçilen bu insanların neşesinde idi. Hemen girip içlerine katılacaktı ama, bir esvabına bir kalabalığa baktı, yapamadı, ertesi günü bir işçi esvabı satın alarak ara sıra bu kahveye gelmeyi, onların eğlence ve şarkılarından canlanmayı âdet etti. Mustafa Kemal’e göre de her şey hürriyete kavuşmaya bağlı idi. Askerlik görevini yapmakla beraber bir yandan da siyasî çalışmalara ve telkinlere başlamıştır.

Bir büyük çınarın gölgesi altındaydılar. Bu çınar zaten millet bahçesinin göze çarpan tek ağacıdır. Vaktiyle şehirden epeyce uzak olan bu noktada , yaz günleri kasaba eşrafının toplanıp hoşbeş ettigi bir kır kahvesi varmış.Şimdi bunun bütün etrafı beton binalarla çevrilmiş, çimden parterlerle bezenmiştir ; biraz ötede eski bir çeşme bir fıskıyeli havuz haline döndürülmüştür. Ve daha öteye yine betondan bir kaide üstüne bir Atatürk büstü kondurulmuştur. Halil Ramiz , bir dibinde oturduğu yüz yıllık bu koca çınara , bir de yaşları beş on yılı bulmamış bu yeni yapılara bakıyordu. Genç millet vekili bütün bunları sanki ilk defa görüyor gibiydi ve kendine söyleniyordu: ‘’ şu beton binalar ,şu parterler, şu fıskıyeli havuzlar, şu tunçtan Atatürk’ün büstü, bu koca çınarın yanında ne kadar uydurma, ne kadar derme çatma , ne kadar iğreti ve fani gözüküyor ! Sanki bu şeyler bezden ve mukavvadan birer tiyatro dekorudur. Oyun bittikten sonra sanki bir el bunları birer birer yerlerinden söküp çıkaracak, derleyip toparlayarak bir kenara yığacak. Yüz yıllık koca çınarın o saati bekleyen bir hali var. Boğum boğum gövdesi denilebilirki böyle bir bekleyişin sabırsızlığıyla kıvranıp duruyor’’