teori

Kavrayış, kuramı; kuram, soyutlamayı; soyutlama ise gerçekliğin basitleştirilmesi ve düzenlenmesini gerektirir.

Hiçbir kuram tüm olguları açıklayamaz ve bu kitabın okuyucusu da kimi durumlarda, kitabın kavram ve ayrıştırmalarının oldukça sivri hatlarla belirlenip kesinleştirildiğini ve böylelikle gerçeklikten bir hayli uzaklaştı­rıldıklarını düşünebilir.

Açıkçası gerçek dünya, karışımların, akıldışılıkların ve uyumsuzlukların dünyasıdır: gerçek şahıslar, kurumlar ve inanışlar kesin hatlarla belirlenmiş mantıklı kategorilere sığdırılamazlar. Ancak eğer bir insanın yaşadığı gerçek dünya hakkında fayda sağlayacak şekilde düşünce geliştirmesi ve bundan daha geniş bir uygulama ve kullanım için dersler çıkarması gerekiyorsa, kesin hatlarla belirlenmiş mantıklı kategorilere gereksinimi vardır. O, insan aklının yasalarına pek uygun biçimde işlemeyen fenomenler hakkında genellemeler yapmaya mecburdur. Kuramlarla ilgili ölçütlerden biri, herhangi bir kuramın ilgili olduğu tüm olguları kapsama ve açıklama seviyesidir. Diğer ve daha önemli bir ölçüt ise sözkonusu kura­
mın ilgili olduğu tüm olguları kapsama ve açıklama seviyesinin diğer tüm kuramlardan daha iyi olmasıdır.
 

Allah Teâlâ koleksiyon misali biriktirip Medine'ye hicretle devletlerini kurar kurmaz tatbik etsinler diye müslümanlara Mekke'de hukuk ve nizam prensipleri vaz'etmeyi istememiştir. Bu, İslâm dininin özelliklerinden değildir. İslâmiyet ilk planda uygulanabilirliğe ve ciddiyete değer verir. Bu din teorik çözümler önermek için varsayımlara dayanan problemler üretmez. Bu din Allah Teâlâ'nm şeriatına bütün yönleriyle ve gönül rızasıyla teslim olmuş, onun dışındaki tüm düzenleri reddeden pratik bir toplum ortaya çıktığında büyüklüğü, şekli, bağlantıları ve şartları muvacehesinde değerlendirmek suretiyle o toplumun gündelik yaşantısını, pratiğini, dünya ve ahiret hayatını yine büyüklüğüne, şekline, bağlantılarına ve şartlarına uygun bir hukuk esasına dayandırır. İslâmiyet'in hususiyetini ve Allah Teâlâ'nm emri doğrultusunda pratik hayatla ilgili tutumunu kavrayamayanlar; ortada, inandığı nizamı benimseyip tatbik edecek, Allah'ın indirdikleriyle (şeriatla) hükmedecek ve onun dışındaki diğer tüm sistemleri reddedecek bir toplum yokken İslâmiyet'ten pratik hayata ilişkin yasalar, sosyal düzen formları ve teoriler üretmesini beklemekte ve İslâm'ın bu şekilde olmasını istemektedirler.

Fenler sanayiden doğar, sanayii sevk ve idareye uğraşır. Bizde fen tahsili bir vasıta değil, bir gayedir. Halbuki bizim mütefenninlerimiz yanlız fenden bahsetmeyi bilirler, fennin tatbikatiyle uğraşmaya iktidarları yoktur. O halde bizde hakikî mânasiyle ne fen, ne de mütefennin vardır.

Hıristiyanlıktaki ibadet biçimleri günlük hayat içinde deformasyona uğramıştır.Hıristiyanlıkta ahlaki eğitim ve felsefi derinlik vardır ama teoriyi hayırlı bir pratiğe taşıyacak enstrümanları yoktur.