Uydurmaca

-“Özür dilerim” tabiri doğru mudur? -Yanlıştır. “Özür” veya “mazeret” dilenmez, beyan edilir veya özrün ve mazeretin kabulü dilenir. Fakat bu da yerleşmiş ve klişeleşmiş hatalardandır. -“Kişi” kelimesini “şahıs” yerine kullanmak doğru mudur? -Doğru değildir. “Kişi” kendisine benlik izafe edilmeyen, “gayri şahsi” ferttir.

../Çarpık yorumlara ve anlayışa dayanan (bir) okuyucu, gerilmiş, gerilmiş, bütün milli kültürümüze, tarihimize, Latin harflerinden evvelki edebi, felsefi, ilmi eserlerimize, kitaplarının çeşidi milyonu aşan milli kütüphanelerimize “ Canı cehenneme!” der gibi bir tekme savurmuş: “Siz hangi milli kültürden bahsediyorsunuz?” diyor, birkaç “hafız” ile, birkaç “çelebi”nin, birkaç “şeyh”in yapıtları çevresinde toplanmış, çöreklenmiş ve çürümüş olan o doruk kültürden mi? O kültürle aramızdaki köprünün yıkılmış olmasına neden bu kadar hayıflanıyorsunuz? Değer mi? Evet, harf devrimi o köhne, o her yanı dökülen köprüyü yıkmıştır. İyi ki yıkmış. Ama onun yerine yeni kuşakları (nesilleri) Batı kültürüne bağlayan yepyeni ve sağlam bir köprü kurmuştur. Besbelli ki bu genç okuyucunun bütün dünyada Aristo’dan sonra “ikinci üstad” lakabıyla tanınan Türk filozofumuz Farabi’den zamanımıza kadar geçen on asır içindeki Türk düşünce tarihimizin milli kütüphanelerimizde yatan sayısız mahsüllerinden de, Divân, Edebiyat-ı Cedîdi, Fecr-i Âti ve bizim nesil edebiyatlarının birçok yabancı dillere tercüme edilen eserlerinin dünyada uyandırdığı hayranlıktan da, bu eserlerin gerçek ve tam metinlerinden de, ölmez değerlerinden de haberi yoktur.

“Nicelik” gibi “Nitelik” de, hiçbir ilmi ve edebi otoritesi olmayanların, bilerek veya bilmeyerek dilimizi soysuzlaştırırken kullandıkları kelimelerdir.

Öztürkçeci bir yazar, Doğa’nın tin üzerine olumlu etkileri… Diye bir makale yazarsa, okuyucu evvela şaşırır, sonra kızar ve gazeteyi elinden atar. Çünkü cümlenin şu manasını anlamaz: “Tabiatın ruh özerine müspet tesirleri” Mesela “Tabiat” manasına uydurulan “Doğa” kelimesi anadilinde yoktur; folklorda yoktur; okulda yoktur. (Tabiat Bilgisi kitaplarının adı Doğa Bilgisi değildir) eski ve yeni edebiyat dilinde yoktur;felsefe dilinde yoktur; tabiat ilimleri dilinde yoktur; okuyucu ararsa bu kelimeyi yalnız Türk Dil Kurumunun sözlüğünde bulur ve şu izahata rastlar: “Bir şeyin, dışardan gelen etkilere karşı gösterdiği tepkiyi belirleyen iç niteliği.” Bu cümleyi anlamak için de her kelime için aynı sözlüğe başvurursa: diğer izahları anlamak için yine her kelime için sözlüğü karıştıracağız. Yine her kelimenin izahını anlamak için sözlükte araştırmalara devam edecek ve bunun sonu gelmeyecektir.

1.Türkçe, dünyanın istisnasız her dili gibi mürekkeb (yani başka dillerden alınmış kelimelerden mürekkeb) bir dildir. Yeryüzünde tamamıyla saf bir dil gösterilemez. 2.Bir dilin içinde yabancı köklerden gelen kelimeler bulunması o dilin bir devlet dili olmasına mani değildir.İngilizcenin yüzde sekseni yabancı kelimelerdir ve bu yabancı kelimeleri ihtiva eden İngiliz dili, İngiltere Devletinin dilidir.Almanca, Fransızca, İtalyanca ilâh… diller de böyledir. 3.Dil milliyetçiliği, bir milletin yaşayan dilini yaşatmaktır.Halk ve aydın dilinde kullanılmayan hiçbir sözlükte mevcut olmayan, kaideye ve şiveye aykırı, manasız ve uydurma kelimelerden mürekkep bir dili yaşatmak değildir. Dil ırkçılığı hiç değildir. 4.Devrimcilik, bir dili devirip yerine bir milletin kullanmadığı uydurma bir dili getirmek değildir. 5.Milliyetçilik milli geleneklere dayanır.Geleneği olmayan milliyetçilik yoktur. Çünkü gelenek bir milletin geçmişinden bugüne canlı bir şekilde, sözle, yazı ile veya hareket tarzı ile intikal eden müşterek inanç ve duygularıdır. Geleneksiz milliyetçilik değil, millet bile yoktur.

Bir romancı, kahramanlarını düşündürür, konuşturur veya onların bakışıyla hadiseleri süzerken , kendisinin değil onların kelimelerini kullanmak zorundadır. Bu basit kaidenin misalleriyle kimseyi yormak istemem. Romanlarımdaki kahramanlarımın işledikleri cinayetlerden beni sorguya çekmekle, kullandıkları dilin sorumunu bana yüklemek arasında fark yoktur.

“Tenkit” yerine ileri sürülmek istenen “eleştirme”yi alalım “Eleme”den gelen bu kelime tenkit değil,tasfiye manasına yakındır. Eğer böyle değilse, müspet veya menfi değer hükümlerine aynı derecede pay bırakan bir ameliye ifade eder. Oysa ki tenkit, böyle bir ameliyeden ibaret kalmaz, çok defa yalnız menfi bir hüküm de ifade eder. “Bu eseri çok tenkit ediyorlar” sözü onda fazla kusur bulduklarını anlatmak içindir. “Eleştirme” kelimesinde bu mana yoktur. Bir de “eleştirme” dört hecedir, “tenkit” iki. Kullanışlık bakımından bu, Arapça kelimeye büyük bir üstünlük değeri kazandırmaktadır. Nihayet münevver dilinde “tenkit”in en canlı kelimelerden biri olması “eleştirme”ye karşı duyulan tiksintiyi çoğaltıyor: Bu, sağlam bir dişi çıkarıp yerine çürük ve takma bir diş koymaya benziyor.

Biz lise mezunlarımızın İbni Haldun’u veya İmrül Kays’ı Türkçe’ye tercüme edecek kadar Arapça öğrenmelerini istemiş değiliz. Sadi’nin Gülistan’ındaki basit hikayeleri tercüme edecek kadar Farsça bilmeleri de şart değil. Fakat “kâtip” ve “mektup” gibi her gün kullanılan kelimeler arasındaki münasebetten haberi olmayan bir gencin Türkçe bildiğine inanır mısınız?

Zamanla “yazar” ve “muharrir” arasında, şimdiden sezmeğe başladığımız farklar teessüs edebilir. Nitekim “yazar” ve “yazıcı” aynı kökten geldikleri halde manaları başkadır. Yarın “muharrir” kelimesinin de yalnız telif eser ve makale yazanlara münhasır bir mana alması mümkündür. Mütercimler yazardırlar, fakat muharrir sayılmayabilirler.

Hele bir de “konuşma yaptı” kepazeliği var ki tüyler ürperticidir. “Döğüşme yaptı, itişme yaptı, kakışma yaptı, boğuşma yaptı” der gibi.