Erkek için kadın, Allah için tabiat gibidir. Öyle bir tabiat ki erkek, ona bilinç biçimde yönelerek ve Allah'ın buyruğuyla, onda varlık aleminin suretlerini fethetti.

Her varlığın ancak kendisine göre bir Rabbi yani terbiye edicisi vardır.

Kulun kendi doğasının sınırlarına ilişkin bilinci yoktur. Haline bilinci vardır.

Maruf Bey - Kuzum Şebnur, bu kız çılgın mı? Şebnur - Ne diyorsunuz, Büyük Beyefendi, onun akıllılığına dünya hayran... Görseniz, aşağıdaki ince kileri larabotor mu, diyorlar, nedir, ecza odası yaptılar. Kaya Turgut'la içeriye kapanırlar, bir şeyler kaynatırlar, bir şeyler yakarlar, allı yeşilli dumanlar çıkar! Sonra önlerinde bir fırın var... Maruf Bey - (keserek) Fırına da bir şey veriyorlar mı? Şebnur - (safiyane) Bilmem ki... Beni her zaman içeriye almıyorlar, zaten alsalar da kim girer? Kükürt kokusundan burnumun direği kırılıyor. Maruf Bey - Peki, Şebnur, Ayten böyle kimyager olacak, neydi oğlanın adı, hatırımda kalmıyor... Şebnur - Özdemir! Maruf Bey - Ha, Özdemir... O ne tahsil ediyor? Şebnur - Hiç... Sultani Mektebi'ni bile bitiremedi, boş gezenin boş kalfası! Maruf Bey - Hiçbir şey olamadı mı? Şebnur - Oldu. Maruf Bey - Ne? Şebnur - Sporcu. Maruf Bey - Anlamadım! Şebnur - Sizin anlayacağınız; cambaz, pehlivan, yangın nöbetçisi, tulumbacı gibi bir şey! Maruf Bey - Eyvah! Ailemizin şerefi mahvoldu desene... Şebnur - Ben de öyle sanıyordum ama Vacit Bey memnun, "Oğlumu herkes parmakla gösteriyor!" diyor. Maruf Bey - Vacit çıldırmış... Zaten bizim damadın zevksizliğine numune çocuklarının ismi, bunlar da nasıl isimler? Bir kere Ayten kaide itibarıyla yanlış, biri Türkçe, diğeri Farsça olan iki kelimeden tamlama yapılamaz. Özdemir'e gelince... Şebnur - (keserek) Evvela Yakup Hoca da böyle bir şeyler derdi... Ama sonradan fikrini değiştirdi; Türkçü oldu. Maruf Bey - Yahu bu softanın olmadığı da kalmamış! Türkçü ne demek? Anadolu'dan Türk mü getirip satıyor, ne halt ediyor? Yoğurtçu, kestaneci, helvacı gibi şimdi Lazcı, Arnavutçu, Kürtçü, falan gibi zanaatlar da mı var? Şebnur - Ben de içinden çıkamıyorum ki a Büyük Beyefendi! Adlarını kaba Türkçe koyanlara, galiba, Türkçü diyorlar, Yakup Efendi niye ismini Tekin koydu ki... Maruf Bey - Uğursuzun bulduğu isme de bak! Şebnur - İsmi bir şey mi? Kendisini bir görseniz... Bari herife şapka yakışsa... Maruf Bey - (gözlerini açarak) Şapka mı? Demek Yakup Hoca Hristiyanlaştı da... Vay kâfir vay! Şebnur - Ne ettiğini bilmem, benim bildiğim zamaneye uydu. Hem uymasın da ne yapsın, fesle, sarıkla gezecek değil ya! Maruf Bey - Neden gezmesin? Fesle, sarıkla gezmek ayıp mı? Şebnur - Ayıp değil, yasak! Adamı yakaladıkları gibi karakola tıkarlar, en aşağı üç ay hapis. Maruf Bey - (hayret içinde) Şebnur, sen de aklını kaçırdın galiba... Deli deli neler söylüyorsun? Şebnur - A, niye deli olayım, Büyük Beyefendi, Şapka Kanunu'ndan haberiniz yok. Maruf Bey - Şapka Kanunu mu? (hiddetle) Çık dışarı, divane! Çık diyorum sana. (gözleri döner) Karı beni çıldırtacak! (Şebnur korkarak kaçar)

Ayten - (soldaki kapıdan girer) Bonjur Büyükbaba! Maruf Bey - Maşaallah benim hanım kızım! Şebnur'u çağırıyordum da... Ayten - Bir şey mi isteyeceksiniz? Ben yapayım. Maruf Bey - Bir sade kahve söyleyecektim... Ayten - Yoo, Büyükbaba! Ben size sade kahve tavsiye edemem! Maruf Bey - O da neden yavrum? Ayten - Bilirsiniz ki; kahvenin bileşiminde kafein vardır, kafein uyarıcıdır, kalp üzerinde etkilidir, yaşlılara zarar verir, atardamarları kastığı gibi sinirleri de yorar. Maruf Bey - Peki, içmem... (biraz daha içeri girer ve yavaş yavaş salona alışır, yerleşir) Sen bunları tifodan yattığın zaman mı öğrendin? Ayten - Ben tifoya tutulmadım ki... Maruf Bey - Ya! Saçların yeni uzuyor da ben tifoya tutulmuşsun sandım. Ayten - Hayır; saç kesmek şimdi modadır. Bugünkü beşeriyet kadınla erkeğin arasında, baştan taşkın bir alametifarika istemiyor. Maruf Bey - Acayip... Erkekler de kadınlara benzemek için öyle taşkın alametifarikaları izale mi ediyorlar? Ayten - Oo... Büyükbaba! Maruf Bey - Yani sakallarını bıyıklarını kaldırıyorlar mı? Ayten - Elbette. Bugün erkekler sakallı bıyıklı değildirler. Babama bakmadınız mı? Maruf Bey - Baban zaten biraz köseydi. Ben yaşlandıkça köseliği artmış sandım.

Baki en büyük telkin kudretini kadınların birbirlerini kıskanmamaları mevzuunda göstermeye muvaffak olmuştu. Filvaki aşka bambaşka bir mana verilmesi, kutsilik izafe edilmesi, ortaya bir "Hak âşıklığı" konması işi kolaylaştırıyordu ama gözle görülmese de halden çok iyi sezilen maddi aşk izleri meydandayken değme iradesiz ve idaresiz erkek bu hünerbazlığı başaramazdı. Zaten Baki'nin "gülzar" merasimine dahil hanımlarla olan münasebetini kötüye yormak için sağlam delil de yoktu; bu nokta müphemliğini muhafaza etmekteydi; hatta işaretler Şeyh'in lehindeydi. Onları daha ziyade Afitap ve emsali gibi basit kızlara karşı duyduğu arzunun temini için yardımcı, bilhassa gelir ve refah kaynağı olarak kullanırdı. Nitekim şimdi de ortaya bir Neşide çıkmıştı; hanımlar, mürşitlerine hizmet hususunda çırpınıyorlardı.

Yabanıl bir çam ağacında, bir sabah, tam içerdeki canın dışarı çıkmak üzere kabuğunu çıtlattığı anda, bir kelebek kozasını nasıl görme fırsatını elde etmiş olduğumu hatırladım. Bekliyor, bekliyordum; o ise gecikiyordu; benim de işim vardı… Bunun için ona doğru eğildim, soluğumla ısıtmaya başladım. Onu sabırla ısıtıyordum. Mucize benim önümde, doğal hızından daha hızlı oluşmaya başladı; kabuğun hepsi açılıp kelebek göründü. Ama ben, heyecanımı asla unutmayacağım: Kanatları kıvrıntılıydı ve açılmamıştı, bütün vücudu titriyor, kanatlarını açmaya çalışıyor, ama beceremiyordu. Bense ona soluğumla yardımcı olmaya çalışıyordum. Ama boşuna. Onun, güneşte sabırla olgunlaşmaya ve açılışa gereksinimi vardı; şimdiyse, artık vakit geçmişti. Soluğum kelebeği, yedi aylık çocuk gibi vaktinden önce, daha buruluk bir halde dışarı çıkmaya zorlamıştı. Olgunlaşmamış halde çıktı, umutsuzca kımıldadı, biraz sonra da avucumun içinde öldü. Kelebeğin bu tüylü iskeleti, sanırım ki, bilincindeki en büyük ağırlıktı. Ve işte bu gün, ta derinden anladım: Yüz yıllık yasaları oldu bittiye getirmek öldürücü bir günahtır: Ölümsüz uyumu güvenle izlemek insanın borcudur.

Zaaflarımızla uğraşmaktan vazgeçip hayat için çabalarsak başkalarının yelkenle, kürekle aldığı yolun çok üzerinde bir mesafe kaydederiz.

"Oğulcuğum, böyle şeyler uluorta konuşulmaz" dedi Halo Dayı. Delikanlı duymadı bile. "Anavatan bize yardım eder, bırakmaz bizi göreceksin." Sonra Turgut Öğretmen'den yana döndü, "Siz bakmayınız bu koca efendilere. Bunlar hâlâ Osmanlıdır! İbrahim Hoca gibilerle birleşir, tekke kurmaya heves ederler. Bakın hâlâ çıkasrmaz Osmanlı fesini başından! Sanki Türkiye kıyafet devrimi yapmamıştır!" Turgut Öğretmen'in bir türlü soramadığı soru kendiliğinden ortaya atılmış oldu ortaya. Halo Dayı'nın kendini savunma sırası gelmişti. Bir süre bekledi ihtiyar, sonunda, "Rum'un korktuğu Osmanlı'dır." diye kesti attı, "Onu şeytan görmüş gibi kaçırtan festir, fes!" Türk'e ingiliz ceketi giydirdin mi, g.tüyle güler Rum adama. Bir güven gelir ki sorma gitsin. Başlar hırlamaya!" Delikanlı belki de ceketinden utandığı için sustu. Halo dayı bastırdı, "Kıbrıs Türk'tür dersin, bak bakayım soluna? Nedir gördüğün?" "Maraş'tır işte." "Maraş'tan başka bir şey görmez misin orada? Şu otellere bak, şu yollara bak! bir de bize bak!" Magosa'yı gösterdi, sonra Turgut Öğretmen'e döndü Halo dayı, "Toprak benimdir demekle olmuyor efendi oğlum. Seninse işleyeceksin!"

... Velilerin kadına ilgi duyduğunu, onlara sevgi ve şefkat gösterdiğini, onlara kavuşma şevki ve hasreti içinde bulunduklarını anlatan İbn Arabî diyor ki: '' Kadının değerini, ondaki sırrı ve hikmeti bilenler onları istememezlik ve sevmemezlik edemezler. Onları sevmek ârifler için kemâldir. Dikkat edin, Hz Peygamber '' Kadınlar bana sevdirildi'' diyor. Sevdiren kim? Sevdirilmek sevmenin ötesinde bir şeydir ve sevmeyi içerir. Sevmek beşerî, sevdirilmek ilahî kaynaklıdır. Hak Teala peygamberine, onu kendisinden uzaklaştıran şeyleri değil, yaklaştıran şeyleri sevdirir ve kadın sevgisi erkeği Allah'a yaklaştırır.''